Οι οικογενειακές επιχειρήσεις μοιάζουν με τον Ιανό: χαρακτηρίζονται από πολλά θετικά χαρακτηριστικά, που μπορούν να θεωρηθούν assets, αλλά ταυτόχρονα διαθέτουν και κάποια αρνητικά, που μπορούν να θεωρηθούν αδυναμίες τα χαρακτηριστικά των οικογενειακών επιχειρήσεων και «αιχμαλωτίζουν» την ανομοιογένειά τους όσο και την εσωτερική συνοχή μεταξύ των βασικών δυνητικών παραγόντων, που «συλλαμβάνουν» την ανομοιογένεια των αποφάσεων περί καινοτομίας. Στη συνέχεια, θα πρέπει να λάβουν υπόψη το ταίριασμα μεταξύ των ενδεχομένων της ανομοιογένειας των αποφάσεων περί καινοτομίας και των ενδεχομένων της ανομοιογένειας των οικογενειακών επιχειρήσεων. Τέλος, θα πρέπει να κατανοήσουν πως όταν υπάρχει κακή σύνδεση μεταξύ των αποφάσεων περί καινοτομίας και των χαρακτηριστικών της οικογενειακής επιχείρησης, η δημιουργία συγκριτικού πλεονεκτήματος μέσω της καινοτομίας δεν είναι πιθανή. Αντιθέτως, εάν υπάρχει καλή σύνδεση, τότε είναι πιθανό αυτό που ονομάζω «Family-Driven Innovation» και μπορεί να οδηγήσει στη δημιουργία συγκριτικού πλεονεκτήματος μέσω της καινοτομίας. Τα στελέχη των επιχειρήσεων και οι ερευνητές θα πρέπει να ακολουθούν μια ολιστική οπτική, προκειμένου να καθορίσουν τα ενδεχόμενα σχετικά με το «Πότε», το «Πώς» και το «Τι», που «αιχμαλωτίζουν» την ανομοιογένεια των αποφάσεων περί καινοτομίας και εκείνα που αντικατοπτρίζουν την ανομοιογένεια των οικογενειακών επιχειρήσεων, λαμβάνοντας παράλληλα υπόψη τους το «ταίριασμα» μεταξύ αυτών των δύο σαν βασικό μηχανισμό χάρη στον οποίο η οικογενειακή συμμετοχή σε έναν επιχειρηματικό οργανισμό μπορεί να οδηγήσει σε συγκριτικό πλεονέκτημα μέσω της καινοτομίας. Ποια χαρακτηριστικά καθιστούν μια επιχείρηση οικογενειακή και πότε τα πράγματα αρχίζουν να αλλάζουν; Μπορεί μια οικογενειακή επιχείρηση να έχει CEO που να μην αποτελεί μέλος της οικογένειας; Μπορεί μια πολυεθνική επιχείρηση να αποτελεί οικογενειακή επιχείρηση; Το 2012, μαζί με τους Pramodita Sharma, Jess Chua και JimChrisman, παρουσιάσαμε ένα βιβλίο, στο οποίο εξετάζουμε τους πολλαπλούς (και συχνά αντικρουόμενους) ορισμούς που έχουν χρησιμοποιηθεί για να προσδιορίσουν τις οικογενειακές επιχειρήσεις. Σε μια προσπάθεια να «τακτοποιηθεί» αυτό το χάος, θεωρώ πως δύο παράμετροι απαιτούνται για να κάνουν μια εταιρεία να συμπεριφέρεται σαν οικογενειακή επιχείρηση: 1) η εμπλεκόμενη οικογένεια πρέπει να διαθέτει τη δυνατότητα (ή τη δύναμη) να επηρεάζει το όραμα για την επιχείρηση και 2) η εμπλεκόμενη οικογένεια θα πρέπει να έχει τη διάθεση να παραδώσει την επιχείρηση στην επόμενη γενιά. Εάν μία από αυτές τις δύο παραμέτρους απουσιάζει, είναι μάλλον απίθανο η εταιρεία να συμπεριφέρεται σαν οικογενειακή επιχείρηση. Φυσικά, μια οικογενειακή επιχείρηση μπορεί να έχει CEOπου δεν είναι μέλος της οικογένειας, και αυτό συμβαίνει συχνά σε οικογενειακές επιχειρήσεις μεγάλου μεγέθους. Επίσης, φυσικά, μια πολυεθνική εταιρεία μπορεί να είναι οικογενειακή επιχείρηση εάν η εμπλεκόμενη οικογένεια διαθέτει τις σχετικές ικανότητες και την ανάλογη προθυμία. Τι θα συμβουλεύατε τις οικογενειακές επιχειρήσεις στην Ελλάδα, δεδομένης της γενικευμένης οικονομικής ύφεσης που βιώνει τα τελευταία χρόνια η χώρα; Οι οικογενειακές επιχειρήσεις είναι ιδιαίτερα ανθεκτικές και εάν συγκριθούν με τις ομολόγους τους που δεν ανήκουν σε κάποια οικογένεια, χαρακτηρίζονται από την εξαιρετική δυνατότητα απορρόφηWho is who Ο Alfredo De Massis είναι Καθηγητής Επιχειρηματικότητας και Οικογενειακών Επιχειρήσεων και Διευθυντής του Κέντρου για τη Διοίκηση Οικογενειακών Επιχειρήσεων στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Bozen-Bolzano της Ιταλίας. Εργάζεται επίσης στη Σχολή Διαχείρισης του Πανεπιστημίου Lancaster στο Ηνωμένο Βασίλειο, όπου διοικεί το Κέντρο για Οικογενειακές Επιχειρήσεις. Η έρευνά του επικεντρώνεται στην καινοτομία, τη διαδοχή και τη στρατηγική διαχείριση των οικογενειακών επιχειρήσεων. Τον Σεπτέμβριο του 2015, το Family Capital τον κατέταξε μεταξύ των κορυφαίων 25 καθηγητών του κόσμου για οικογενειακές επιχειρήσεις. Εργάζεται ως Συνεργαζόμενος Εκδότης του ‘’Family Business Review’’ και στις Εκδοτικές Επιτροπές Entrepreneurship Theory & Practice, Strategic Entrepreneurship Journal και Journal of Family Business Strategy. Η έρευνά του έχει δημοσιευθεί ευρέως σε κορυφαία ακαδημαϊκά και επαγγελματικά περιοδικά και έχει παρουσιαστεί σε διάφορα μέσα ενημέρωσης, συμπεριλαμβανομένων των ‘’Financial Times’’, ‘’Harvard Business Review’’, ‘’CNBC’’. Εργάζεται στο ακαδημαϊκό συμβουλευτικό συμβούλιο του Ιδρύματος Ερευνών του Ινστιτούτου Οικογενειακών Επιχειρήσεων (IFB) στο Λονδίνο, στο Συμβούλιο Εποπτών του Κέντρου Επιχειρηματικών Μελετών Grenke στο Βερολίνο, στο Διοικητικό Συμβούλιο μιας ιδιωτικής εταιρείας και είναι πρώην Πρόεδρος της Οικογενειακής Επιχειρηματικής Έρευνας SIG στην Ευρωπαϊκή Ακαδημία Διοίκησης και πρώην Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ηγεσίας και Μέλος του Παγκόσμιου Διοικητικού Συμβουλίου του Παγκόσμιου Προγράμματος STEP για την Οικογενειακή Επιχείρηση στο Babson College (ΗΠΑ), με συμμετοχή 200 κορυφαίων μελετητών και 85 επιχειρηματικών οικογενειών από 45 χώρες. σης και αντίστασης στους εξωτερικούς κραδασμούς. Γνωρίζουμε πως οι οικογενειακές επιχειρήσεις μοιάζουν με τον Ιανό: χαρακτηρίζονται από πολλά θετικά χαρακτηριστικά (που μπορούν να θεωρηθούν assets), όπως για παράδειγμα o κατά κανόνα μακροπρόθεσμος προσανατολισμός τους, αλλά ταυτόχρονα έχουν και κάποια αρνητικά (που μπορούν να θεωρηθούν αδυναμίες), όπως η ασύμμετρη αντιμετώπιση τωνmanagers που ανήκουν στην οικογένεια σε σχέση με αυτούς που δεν ανήκουν. Η συμβουλή μου, με λίγα λόγια, είναι η αναγνώριση των διακριτικών γνωρισμάτων που χαρακτηρίζουν την οικογενειακή διακυβέρνηση και η αξιοποίηση των assets, προκειμένου να υπερκεραστούν οι αδυναμίες. Πρόκειται για κάτι ιδιαίτερα σημαντικό σε περιόδους οικονομικής κρίσης. Επιπρόσθετα, είναι επίσης σημαντικό να κρατάνε πάντα στο μυαλό τους πως η καινοτομία καθορίζει σε μεγάλο βαθμό το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα αλλά και την απόδοση μιας επιχείρησης καθώς οι γενιές αλλάζουν. Η καινοτομία, λοιπόν, θα μπορούσε να αποτελεί στρατηγική επιδίωξη και αναγκαιότητα για κάθε οικογενειακή επιχείρηση σε όλο τον κύκλο της ζωής της ακόμη και σε δύσκολους οικονομικά καιρούς. Θα ήταν μεγάλο λάθος να σταματήσει κανείς να δίνει σημασία στην καινοτομία σε περιόδους κρίσεων. Διαφέρουν οι οικογενειακές επιχειρήσεις στον Ευρωπαϊκό Νότο, όπως αυτές στην Ελλάδα ή στη χώρα καταγωγής σας, την Ιταλία, με αντίστοιχους οργανισμούς στη Σκανδιναβία ή την Κεντρική Ευρώπη, για παράδειγμα; Με ποιον τρόπο; Φυσικά υπάρχουν κάποιες θεσμικές επιρροές, που διαφέρουν μεταξύ των χωρών. Εντούτοις, πιστεύω πως τα βασικά ζητήματα και οι προκλήσεις για τις οικογενειακές επιχειρήσεις στην Ευρώπη είναι τα ίδια. Απλά αλλάζει το μέγεθός τους. Συνολικά, θα πρέπει να καταλάβουμε πως οι οικογενειακές επιχειρήσεις αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της ευρωπαϊκής οικονομίας, συνεισφέρουν σημαντικά στα ΑΕΠ των εθνών και αποτελούν τη μεγαλύτερη πηγή απασχόλησης στον ιδιωτικό τομέα. Γι’ αυτό είναι εξαιρετικά σημαντικό εμείς, σαν ειδικοί, μελετητές και δημιουργοί πολιτικών, να τις βοηθάμε να αναπτύσσονται καθώς οι γενιές αλλάζουν! Πολύ συχνά εστιάζουμε στην υποστήριξη της δημιουργίας νέων επιχειρήσεων, που οπωσδήποτε αποτελεί κάτι άκρως θετικό. Δεν πρέπει, όμως, να ξεχνάμε την επιβίωση των υφιστάμενων οικογενειακών επιχειρήσεων και τη συνέχειά τους από γενιά σε γενιά. Θα πρέπει να υποστηρίζουμε τις οικογενειακές επιχειρήσεις, εάν πραγματικά θέλουμε να συνεισφέρουμε στην οικονομική ανάπτυξη. Τι σας έκανε να εστιάσετε σαν ακαδημαϊκός στις οικογενειακές επιχειρήσεις και τη διοίκησή τους; Πριν από την ακαδημαϊκή μου καριέρα, εργαζόμουν ως σύμβουλος στρατηγικής για δύο σημαντικές εταιρείες του χώρου. Αυτό εξηγεί γιατί οι ερευνητικές μου δραστηριότητες είναι ιδιαίτερα προσανατολισμένες στις πρακτικές. Μέσα από την επαφή με ιδιοκτήτες και στελέχη οικογενειακών επιχειρήσεων, συνειδητοποίησα την πολυπλοκότητα των εταιρειών αυτών, τα πολλά ακόμη ανεπίλυτα θέματα που αντιμετωπίζουν ακριβώς λόγω αυτής της εγγενούς πολυπλοκότητας και την έλλειψη ενός ενδελεχούς και αξιόπιστου σώματος γνώσεων σχετικά με τον βέλτιστο τρόπο διοίκησής τους. Επομένως αποφάσισα να εστιάσω τις πνευματικές μου προσπάθειες σε αυτήν τη συγκεκριμένη μορφή επιχειρηματικής οργάνωσης, που διαθέτει σημαντική παρουσία σε οποιαδήποτε οικονομία διεθνώς, αλλά έχει παραμεληθεί σε μεγάλο βαθμό στα προγράμματα των περισσότερων business schools. Αυτή ήταν η καλύτερη απόφαση της ζωής μου! 43 ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2018
RkJQdWJsaXNoZXIy ODAxNzc=