για την επόμενη γενιά. Θα πρέπει, παράλληλα, να επιτραπεί στην κάθε γενιά να περιγράψει τις βασικές δραστηριότητες της οικογένειας που θα ήθελε να δει να συνεχίζονται. Οι οικογένειες έχουν περισσότερα ενδιαφέροντα πέρα από το να ηγούνται της οικογενειακής επιχείρησης. Σε αυτά τα ενδιαφέροντα περιλαμβάνονται δραστηριότητες όπως η φιλανθρωπία, η διαχείριση άλλων κεφαλαίων αλλά και η ηγεσία της ίδιας της οικογένειας. Όλα αυτά τα θέματα θα πρέπει να συζητηθούν. Θα πρέπει να επιτραπεί στην επόμενη γενιά να καταθέσει νέες ιδέες για αυτά, οι οποίες μπορεί να αφορούν επιχειρηματικές δυνατότητες, νέες αγορές και νέα στελέχη. Θα πρέπει η επόμενη γενιά να προετοιμάζεται σταθερά για να ανταποκριθεί σε διάφορους ρόλους. Θα πρέπει να καθορίζονται οι μελλοντικοί ρόλοι και οι δεξιότητες που απαιτούνται σε καθέναν από αυτούς. Θα πρέπει να θέτονται σε εφαρμογή πλάνα ανάπτυξης για τα μέλη της επόμενης γενιάς, προκειμένου να προετοιμαστούν. Επίσης, θα πρέπει να προετοιμάζονται να γίνουν καλοί ιδιοκτήτες. Θα πρέπει να επισκέπτονται την επιχείρηση, να γνωρίζουν τα «ορόσημά» της και να ενημερώνονται με ειλικρίνεια για την απόδοσή τους. Παράλληλα, θα πρέπει να καταβληθεί προσπάθεια, με στόχο να χτιστεί μια δυνατή ομάδα στην επόμενη γενιά ούτως ώστε τα μέλη της οικογένειας να αλληλοστηρίζονται και να γνωρίζουν πώς να λαμβάνουν αποφάσεις από κοινού. Οι συζητήσεις αυτές θα πρέπει να ξεκινούν νωρίτερα από ό,τι νομίζουν οι επιχειρήσεις πως πρέπει να τις κάνουν. Οι συζητήσεις περί διαδοχής απαιτούν μήνες και χρόνια. Δεν πρέπει κανείς να βιάζεται. Εκτός, φυσικά, αν υπάρχει κάποιο επείγον ζήτημα. Αυτό που δεν πρέπει να ξεχνάμε είναι πως η μετάβαση συντελείται καλύτερα όταν η επόμενη γενιά δείχνει εκτίμηση για τα επιτεύγματα της μεγαλύτερης γενιάς, και εκείνη με τη σειρά της εκτιμά την ανάγκη για αλλαγή με υγιή τρόπο. Πρέπει μια οικογενειακή επιχείρηση να συμπεριλαμβάνει μη-μέλη της οικογενείας στη χάραξη της επιχειρηματικής στρατηγικής; Ναι, τόσο στη διοικητική ομάδα όσο και στο Δ.Σ. Κατά τη γνώμη μου, οι οικογένειες γίνονται πολύ προστατευτικές όσον αφορά τη στρατηγική και πρέπει να συνεργάζονται με αξιόλογα ταλαντούχα στελέχη εκτός οικογενείας, που είτε ανήκουν στη διοικητική ομάδα είτε αποτελούν ανεξάρτητα μέλη του Δ.Σ., προκειμένου να τις βοηθούν να σχεδιάζουν την κατεύθυνση που θα πρέπει να ακολουθήσει η επιχείρηση. Ορόλος των ιδιοκτητών είναι να σκέφτονται το μέγεθος του ρίσκου που είναι διατεθειμένοι να πάρουν και το είδος των επενδύσεων, που μπορεί να βρίσκονται εκτός των ορίων που έχουν θέσει. Αυτό θα πρέπει να το επικοινωνούν στο Δ.Σ. και τηΔιοίκηση, θέτοντας τα όρια εντός των οποίων τα καλύτερα μυαλά του Διοικητικού Συμβουλίου και της ομάδας διοίκησης θα κληθούν να αντιμετωπίσουν τα μεγάλα προβλήματα αλλά και τις μεγάλες ευκαιρίες. Μπορείτε να μας αναλύσετε συνοπτικά το περίφημο «μοντέλο των 3 κύκλων» για την κατανόηση της πολυπλοκότητας των οικογενειακών επιχειρήσεων που δημιουργήσατε; Ποια στοιχεία το έκαναν τόσο επιτυχημένο αλλά και πώς έχει εξελιχθεί μέσα στα 40 χρόνια που έχουν μεσολαβήσει από την παρουσίασή του; Δημιούργησα το «μοντέλο των 3 κύκλων» για τις οικογενειακές επιχειρήσεις (Three-Circle Model of the Family Business System ) το 1978, στο Harvard Business School, με τον καθηγητή Renato Tagiuri. Παραμένει το πλέον ευρέως αποδεκτό πλαίσιο, το οποίο χρησιμοποιείται παγκοσμίως για την ανάλυση θεμάτων που αφορούν τις οικογενειακές επιχειρήσεις. Μέρος της χρησιμότητάς του έγκειται στο γεγονός πως είναι σχετικά απλό. Μπορείς να κατανοήσεις την πολυπλοκότητα των ζητημάτων και των οπτικών σε ένα σύστημα οικογενειακής επιχείρησης χωρίς να «πελαγώσεις» εξαιτίας των πάρα πολλών διαστάσεων. Επιπρόσθετα, πολλά ενδιαφερόμενα μέρη, stakeholders της εκάστοτε οικογενειακής επιχείρησης, μπορούν να χρησιμοποιήσουν το μοντέλο, καθώς μπορεί να αξιοποιηθεί για να κατηγοριοποιηθούν διάφορα άτομα που συναντώνται σε διαφορετικά τμήματα του συστήματος. Αυτό είναι χρήσιμο, γιατί αναγνωρίζει ποιοι νιώθουν πίεση ακριβώς επειδή αποτελούν μέλη πολλαπλών τμημάτων του συστήματος. Επίσης, καταδεικνύει τους πολλούς ρόλους που κάποια άτομα σε αυτά τα συστήματα διατηρούν. Σε τελική ανάλυση, το μοντέλο δείχνει τις διαδράσεις μεταξύ αυτών των τριών κύκλων, αντικατοπτρίζει τι συμβαίνει όταν ένας κύκλος επηρεάζει τους άλλους δύο. Με αυτό τον τρόπο βοηθά να έρθουν στην επιφάνεια προβλήματα που πρέπει να επιλυθούν και συμβάλλει στο σχεδιασμό αποτελεσματικών ολιστικών λύσεων. Ένας από τους λόγους για τους οποίους το «μοντέλο των 3 κύκλων» έχει αντέξει τη δοκιμασία του χρόνου τα τελευταία 41 χρόνια, είναι πως επιτρέπει την προσαρμογή. Ο ορισμός της έννοιας της «οικογένειας» έχει αλλάξει στην κοινωνία αλλά και το μοντέλο, επίσης, επιτρέπει αυτή την ευελιξία. Οι μορφές ιδιοκτησίας αλλάζουν και οι οικογένειες διατηρούν εναλλακτικές πηγές κεφαλαίων, ενώκαι το μοντέλο μπορεί να ανταποκριθεί με επιτυχία σε αυτά τα σενάρια. Το μοντέλο έχει εφαρμογή και δουλεύει, καθώς οι επιχειρήσεις αναπτύσσονται, αλλάζουν ή πωλούνται, γιατί ο επιχειρηματικός κύκλος αντιπροσωπεύει οποιοδήποτε από τα οικονομικά περιουσιακά στοιχεία της οικογένειας. Τι θα συμβουλεύατε τις οικογενειακές επιχειρήσεις στην Ελλάδα, δεδομένης και της δύσκολης οικονομικής συγκυρίας που βιώνει η χώρα τα τελευταία χρόνια; Ένα από τα χαρακτηριστικά των οικογενειακών επιχειρήσεων που «κρατάνε» είναι πως έχουν δυνατούς ισολογισμούς και διαθέτουν τη δυνατότητα όχι μόνο να συνεχίζουν τις δραστηριότητές τους σε χαλεπούς καιρούς, αλλά παράλληλα να εκμεταλλεύονται τις ευκαιρίες όταν αυτές προκύπτουν. Οι οικογενειακές επιχειρήσεις δεν είναι τόσο περιπετειώδεις και δεν «κουβαλάνε» τόσα χρέη όσο αρκετές άλλες μη-οικογενειακές εταιρείες, και αυτή η συντηρητική οικονομική στρατηγική συνήθως έχει αποτέλεσμα να τα πηγαίνουν καλύτερα μακροπρόθεσμα. Η συμβουλήμου, όταν οι καιροί είναι δύσκολοι, είναι να βάζουν στην άκρη κάθε ευρώπου μπορούν, με στόχο να διατηρήσουν την καλή τους ποιότητα και να επανέρχονται δυναμικά όταν η οικονομική δραστηριότητα επανακάμπτει. Ένας από τους λόγους για τους οποίους το «μοντέλο των 3 κύκλων» έχει αντέξει τη δοκιμασία του χρόνου τα τελευταία 41 χρόνια, είναι πως επιτρέπει την προσαρμογή Ownership Non-family Non-manager Owners Family Business Family Members Non-family Members Family Employees Non-family OwnerEmployees Family Owners Family OwnerEmployees ΤΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΤΩΝ «3 ΚΥΚΛΩΝ» interview 48 ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2019
RkJQdWJsaXNoZXIy ODAxNzc=