χώρες, μόνο η Αυστραλία δείχνει να αποτέλεσε σημαντικό μεταναστευτικό προορισμό. Το Brain Drain, όμως, δεν είναι αποκλειστικά ελληνικό φαινόμενο. Εντάσσεται σε ένα ευρύτερο παγκόσμιο φαινόμενο μεγάλης κλίμακας μετανάστευσης εργαζομένων υψηλής ειδίκευσης από τις λιγότερο προς τις περισσότερο ανεπτυγμένες οικονομίες. Σύμφωνα με μελέτη του Global Knowledge Partnership on Migration and Development (KNOMAD), από το 2010 σχεδόν μία στις έξι χώρες του κόσμου είδε το 20% του πληθυσμού της με υψηλή ειδίκευση, να μεταναστεύει στο εξωτερικό. Ειδικότερα, στην Ευρωπαϊκή Ένωση, οι μεταναστευτικές ροές προήλθαν κυρίως από τις χώρες της Ανατολικής και (δευτερευόντως) Νότιας Ευρώπης προς τις χώρες της Βόρειας και Δυτικής Ευρώπης. Επιστροφή στην Ελλάδα Η επιστροφή στην Ελλάδα φαίνεται ότι έχει ενισχύσει συνολικά την ελληνική οικονομία, συμβάλοντας έτσι στην περαιτέρω ανάπτυξη. Οι κυριότεροι τομείς απασχόλησης όσων επέστρεψαν είναι οι ακόλουθοι: νέες τεχνολογίες - πληροφορική (10%), κατασκευές (11%), εκπαίδευση (10%), συμβουλευτικές υπηρεσίες (7), υγεία (7%), χονδρικό - λιανικό εμπόριο (6%), τουρισμός (6%). Έρευνα του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης και Ηλεκτρονικού Περιεχομένου (ΕΚΤ) για το Brain Gain, αναδεικνύει τους επαγγελματικούς τομείς που προσέλκυσαν τους επαναπατρισθέντες, καθώς και τις δεξιότητες και την εμπειρία που μετέφεραν στην ελληνική αγορά εργασίας. Επίσης, αποτυπώνει τα επιμέρους χαρακτηριστικά της διαμονής τους στη χώρα και το πώς αντιλαμβάνονται τις προοπτικές για το μέλλον τους στην Ελλάδα, τους παράγοντες που οδήγησαν στην επιστροφή τους, αλλά και τις προκλήσεις και τις ευκαιρίες που αντιμετώπισαν κατά την επαναπροσαρμογή τους στην ελληνική πραγματικότητα και την αγορά εργασίας. Σύμφωνα με την έρευνα, η πλειονότητα των επαναπατρισθέντων που συμμετείχαν στην έρευνα ήταν άνδρες (72%), ηλικίας 35-54 ετών (71%), υψηλής εξειδίκευσης (το 79% είναι κάτοχοι πτυχίου ή μεταπτυχιακού), με σπουδές στην Ελλάδα (87%, σύνολο ή μέρος των σπουδών). Παράλληλα, σύμφωνα με δράση του ΕΚΤ σε συνεργασία με τον Σύνδεσμο Εξαγωγέων - ΣΕΒΕ, το 25% των επιχειρήσεων που αναζητούν σήμερα προσωπικό, έχουν προσλάβει την τελευταία τριετία Έλληνες που επέστρεψαν από το εξωτερικό. Τομέας απασχόλησης Η τάση επιστροφής (Βrain Gain) στην Ελλάδα ξεκίνησε και εντάθηκε σημαντικά μετά το 2019. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι φορολογικά κίνητρα ειδικά στοχευμένα σε Έλληνες που επαναπατρίζονται, δεν αποτέλεσαν σημαντικό λόγο επιστροφής (το 84% δεν εκμεταλλεύτηκε κάποιο φορολογικό κίνητρο στοχευμένο σε Έλληνες που επαναπατρίζονται). Το μεγαλύτερο ποσοστό του ανθρώπινου δυναμικού (46%) απασχολείται σε ελληνικές επιχειρήσεις και οργανισμούς, ενώ το 21% δηλώνει «αυτοαπασχολούμενος/ ελεύθερος επαγγελματίας». Το 7% εργάζεται εξ αποστάσεως για εταιρεία/οργανισμό του εξωτερικού. Όσον αφορά στις μηνιαίες αποδοχές στην Ελλάδα (μικτά μηνιαίως), το 44% λαμβάνει αποδοχές άνω των 1.500 ευρώ (το 27% από 1.501 έως 3.000 ευρώ, το 17% από 3.001 ευρώ και άνω). Το 67,6% όσων επέλεξαν να επιστρέψουν στην Ελλάδα έχουν οικογένεια. Επίσης, το 52% των ερωτώμενων έχουν παιδιά. Όσον αφορά στην επαγγελματική τους κατάσταση, το 50% εργάζονται στον ιδιωτικό τομέα, το 26% έχουν αναπτύξει επιχειρηματική δράση (21% ελεύθεροι επαγγελματίες και 5% ιδιοκτήτες επιχείρησης), και μόλις το 11% εργάζονται στον δημόσιο τομέα. Η εμπειρία του εξωτερικού Η πλειονότητα των ερωτώμενων έφυγε στο εξωτερικό κατά την περίοδο της οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα (2010-2012). Όσον αφορά τις χώρες προορισμού, πρώτη είναι η Γερμανία (25%) και ακολουθούν η Μεγάλη Βρετανία (16%) και η Ολλανδία (8%). Οι κύριοι λόγοι που οδήγησαν στη μετεγκατάσταση στο εξωτερικό ήταν οικονομικοί και επαγγελματικοί (89%) και μόνο 10% προσωπικοί και οικογενειακοί. Ο κύριος όγκος του δείγματος της έρευνας του ΕΚΤ που επέλεξε ως τόπο διαμονής και εργασίας το εξωτερικό, προήλθε από ανθρώπους που ζούσαν στην Ελλάδα (81%), ενώ μόλις το 17% αποφάσισε να παραμείνει στο εξωτερικό, όπου είχε μεταβεί για σπουδές. Το 60% των εργαζομένων απορροφήθηκαν από τον ιδιωτικό τομέα, ενώ μόλις το 11% απασχολήθηκαν στο δημόσιο. Επίσης, το 13% δήλωσαν ελεύθεροι επαγγελματίες και το 3% ιδιοκτήτες επιχείρησης. Το 58% των εργαζομένων είχαν μηνιαίες αποδοχές άνω των 3.000 ευρώ (μικτά μηνιαίως), γεγονός που σχετίζεται με το διαφορετικό κόστος ζωής. Οι περισσότεροι (ποσοστό 73%) δήλωσαν ότι η εμπειρία στο εξωτερικό τους έκανε πιο ανταγωνιστικούς και εφαρμόζουν στην τωρινή τους εργασία (ποσοστό 74%) την τεχνογνωσία και τις δεξιότητες που απέκτησαν εκείνη την περίοδο. Το πολύ υψηλό μη μισθολογικό κόστος της παραγωγικής εργασίας, αλλά και η υπερφορολόγηση (έως 65% του μισθού σε ασφαλιστικές εισφορές και φόρους), συνέβαλαν σημαντικά στην αύξηση του Brain Drain Η τάση επιστροφής (Brain Gain) στην Ελλάδα ξεκίνησε και εντάθηκε σημαντικά μετά το 2019. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι φορολογικά κίνητρα ειδικά στοχευμένα σε Έλληνες που επαναπατρίζονται, δεν αποτέλεσαν σημαντικό λόγο επιστροφής Η Ελλάδα ως τόπος να ζεις Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, η Ελλάδα αξιολογείται από το 55% των ερωτηθέντων ως «ένας καλός τόπος για να ζει κανείς», κάτι που αναδεικνύεται και στην αξιολόγηση των επιμέρους χαρακτηριστικών της Ελλάδας, όπου ξεχωρίζει η ποιότητα ζωής, με το ποσοστό θετικής γνώμης να ανέρχεται σε 56%. Στο ερώτημα «Τι θα βοηθούσε στον επαναπατρισμό περισσότερων Ελλήνων του εξωτερικού;», το 79% απαντά «Καλύτερη λειτουργία των θεσμών» και το 78% «Βελτίωση και εκσυγχρονισμός στις δομές και τις υποδομές του κράτους». Όσον αφορά στις μελλοντικές προοπτικές, το 51% δηλώνει αισιοδοξία για το μέλλον (σίγουρα ή μάλλον ναι), και η πλειονότητα (49% σίγουρα ή μάλλον ναι) θα παρότρυνε φιλικό ή συγγενικό πρόσωπο που εργάζεται στο εξωτερικό να επιστρέψει στην Ελλάδα. 51 ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2025 #39
RkJQdWJsaXNoZXIy ODAxNzc=