Ο Αριστοτέλης είχε καταλάβει σε βάθος αυτό που πολλοί σύγχρονοι θεωρητικοί και λοιποί «σωτήρες» έχουν ξεχάσει, ότι η υγεία μιας κοινωνίας δεν εξαρτάται μόνο από τους νόμους ή την οικονομία, αλλά και από τον χαρακτήρα των ανθρώπων της. Του Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλου Χωρίς να παραβλέπουμε και να μη θαυμάζουμε τις τεράστιες προόδους του ανθρώπου από την εποχή του Αριστοτέλη έως σήμερα, τα τελευταία χρόνια, με αρκετή πικρία παρακολουθούμε σε παγκόσμιο επίπεδο φθίνουσες πνευματικές και ηθικές τάσεις, που μόνον ανησυχία προκαλούν. Αυτός είναι ο λόγος που μας ώθησε να αναπαράξουμε το παρακάτω άρθρο μιας διαπρεπούς καθηγήτριας Νομικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Καίμπριτζ, της Αντάρα Χαλντάρ (Antara Haldar), η οποία είναι επίσης σημαντική ερευνήτρια του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Έρευνας για το Δίκαιο και τη Γνώση. Με τίτλο «Πώς μπορεί ο Αριστοτέλης να μας σώσει», η καθηγήτρια Αντάρα Χαλντάρ, στην πλατφόρμα Project Syndicate γράφει τα ακόλουθα, που για εμάς τους Έλληνες θα έπρεπε να αποτελούν κορυφαία τροφή για σκέψη… Αναφέρει, έτσι: «Σε μια ομιλία του, το 1995, που περιγράφει τα «Οράματά του για τον 21ο αιώνα», ο διάσημος αστροφυσικός Carl Sagan επέστησε την προσοχή στην ευθραυστότητα του ανθρώπινου πολιτισμού, δεδομένης της απειροελάχιστης παρουσίας μας μέσα στον κόσμο. Το μέλλον μας, προειδοποίησε, εξαρτάται εξ ολοκλήρου από το να μάθουμε να ζούμε σοφά και ταπεινά μαζί. Προφανώς, δε λάβαμε το μήνυμα. Τρεις δεκαετίες μετά, η «ωχρή μπλε κουκκίδα» μας σπαράζεται από γεωπολιτικές αναταραχές και η ελπίδα του τέλους του εικοστού αιώνα για έναν ανοδικό παγκόσμιο φιλελευθερισμό έχει ξεθωριάσει. Αντιμέτωποι με μια τέτοια ριζική αβεβαιότητα, η καλύτερη στρατηγική μπορεί να είναι η επιστροφή στα βασικά. Και για να εξερευνήσετε το πιο βαθύ από όλα τα ερωτήματα: «Ποια είναι η καλή ζωή;», δεν υπάρχει καλύτερος οδηγός από τον Αριστοτέλη, του οποίου η Πολιτική και η Νικομάχεια Ηθική προσφέρουν ένα πλαίσιο που είναι εντυπωσιακά σχετικό με αυτήν την εποχή ηθικής σύγχυσης και κατακερματισμού των κοινωνιών των πολιτών. Σε αντίθεση με τη σύγχρονη φιλελεύθερη παράδοση, η οποία εξυψώνει την ατομική αυτονομία, ο Αριστοτέλης ξεκίνησε από μια διαφορετική υπόθεση: τα ανθρώπινα όντα δεν είναι αυτόνομες μονάδες, αλλά κοινωνικά ζώα, των οποίων η άνθηση εξαρτάται από την καλλιέργεια αρετών μέσα σε μια πολιτική κοινότητα. Το να ζεις καλά δε σημαίνει απλώς να κάνεις αυτό που θέλεις. Απαιτεί μάλλον την καλλιέργεια του χαρακτήρα μέσω της δια βίου εκπαίδευσης και εξοικείωσης, καθώς και της συμμετοχής σε μια κοινή ζωή των πολιτών. (Όχι τυχαία, η σύγχρονη έκκληση πολλών εθνικιστών και λαϊκιστών είναι ότι προσφέρουν ένα όραμα για καλή ζωή.) Η προοπτική του Αριστοτέλη έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τον ελευθεριακό χαρακτήρα που καθόριζε από καιρό την παραδοσιακή δεξιά (τουλάχιστον μέχρι πρόσφατα) και την εκφραστική πολιτική ταυτότητας της αριστεράς. Μας υπενθυμίζει ότι η ελευθερία δεν είναι απλώς η απουσία περιορισμών και ότι η δικαιοσύνη δεν είναι απλώς η δίκαιη κατανομή των δικαιωμάτων. Η αληθινή ελευθερία, όπως την είδε, είναι η ικανότητα του ατόμου να αυτοκυβερνάται σοφά και ηθικά, σε συνεννόηση με τους άλλους. Και η αληθινή δικαιοσύνη δε βρίσκεται μόνο σε αφηρημένους κανόνες, αλλά σε πρακτικές που επιτρέπουν στους ανθρώπους να ζήσουν μια ζωή με σκοπό, αξιοπρέπεια και αριστεία. Αυτή η γλώσσα έχει χαθεί στην τρέχουσα πολιτική μας κουλτούρα. Νομοθετούμε βάσει ανταγωνιστικών αξιώσεων δικαιωμάτων, το δικαίωμα μου να μιλώ έναντι του δικαιώματός σας να προστατεύεστε έναντι του δικαιώματός τους να συμπεριλαμβάνονται. Αλλά, χωρίς μια κοινή αντίληψη του κοινού μας σκοπού, του τέλους μας, καταλήγουμε παγιδευμένοι σε Γιατί η εποχή μας έχει ανάγκη έναν Αριστοτέλη; businessleadership μάχες μηδενικού αθροίσματος για το ποιανού οι ατομικές προτιμήσεις και ταυτότητες θα πρέπει να έχουν προτεραιότητα. Το αποτέλεσμα είναι «υπερ-πολιτική», μια κατάσταση ατέρμονης ηθικής αμφισβήτησης, χωρίς ηθική βάση. Ο Αριστοτέλης θα μπορούσε να παρέχει το κοινό λεξικό που χρειαζόμαστε. Έβλεπε την πολιτική, όχι απλώς ως μηχανισμό κατανομής της εξουσίας, αλλά ως μέσο καλλιέργειας της αρετής (αριστείας). Μια καλά οργανωμένη πολιτική δεν αποτρέπει απλώς τη ζημιά, διαμορφώνει καλούς πολίτες, τροφοδοτώντας την υπευθυνότητα, τη σκέψη, το θάρρος, το μέτρο και το ενδιαφέρον για το κοινό καλό. Αντιπαραβάλετε αυτή την αντίληψη με τον σημερινό κόσμο. Τα ιδρύματά μας συχνά λειτουργούν σαν αγορές παραπόνων, όπου η προσοχή, η θέση και η οργή έχουν τη μεγαλύτερη αγοραστική δύναμη. Τα οικοσυστήματα των μέσων ενημέρωσής μας, ειδικά στο διαδίκτυο, έχουν σχεδιαστεί, για να ενθαρρύνουν τον φυλετισμό. Τα εκπαιδευτικά μας συστήματα αποφεύγουν ολοένα και περισσότερο να μιλάνε για ηθική διαμόρφωση, μήπως και κατηγορηθούν για πολιτικοποίηση. Και οι πολιτικοί μας έχουν περάσει από υποδείγματα δημόσιου χαρακτήρα στον αντίποδά του. Από τις Ηνωμένες Πολιτείες και το Ηνωμένο Βασίλειο μέχρι την Ινδία και την Ουγγαρία, οι δημοκρατίες παλεύουν, όχι μόνο με την πόλωση, αλλά με μια βαθύτερη δυσφορία, τη διάβρωση της εμπιστοσύνης των πολιτών, την κατάρρευση των κοινών αφηγήσεων και την απώλεια 54 #40 ΙΟΥΝΙΟΣ 2025
RkJQdWJsaXNoZXIy ODAxNzc=