του δημόσιου σκοπού. Αυτό που ο Αριστοτέλης ονόμασε ευδαιμονία, η άνθηση του ατόμου μέσω της συμμετοχής σε μια δίκαιη, καλά οργανωμένη κοινότητα, έχει αντικατασταθεί από μια κούφια αντίληψη της επιτυχίας, η οποία ορίζεται στενά ως πλούτος, virality των μέσων ενημέρωσης ή προσωπική δύναμη χωρίς ευθύνη. Το να αγκαλιάζουμε μια αριστοτελική αντίληψη για την πολιτική και την καλή ζωή δε θα σήμαινε να γυρίσουμε το ρολόι πίσω ή να αγνοήσουμε τις προόδους της σύγχρονης φιλελεύθερης δημοκρατίας. Δικαίως, εκτιμούμε τα δικαιώματα, τον πλουραλισμό και την προστασία από την τυραννία. Όμως, ο Αριστοτέλης μάς υπενθυμίζει ότι κανένα πολιτικό σύστημα δεν μπορεί να ευδοκιμήσει χωρίς έναν ηθικό σκοπό, που να απαντά σε θεμελιώδη ερωτήματα: Τι είδους άνθρωποι θέλουμε να γίνουμε; Τι χαρακτήρα πρέπει να καλλιεργήσουν τα ιδρύματά μας; Πώς διαμορφώνουμε πολίτες που είναι ικανοί να ασκούν αληθινή ελευθερία, σε αντίθεση με την απεριόριστη άδεια; Η εκπαίδευση, σε ένα αριστοτελικό μητρώο, δεν αφορά μόνο τη συσσώρευση δεξιοτήτων ή γνώσεων. Πρόκειται για τη διαμόρφωση χαρακτήρα μέσω της έκθεσης σε πρότυπα, τού ηθικού προβληματισμού και της ενεργού συμμέτοχης στην πολιτική ζωή. Η πολιτική διαβούλευση δεν είναι απλώς μια σύγκρουση συμφερόντων, αλλά μια κοινή επιδίωξη πρακτικής σοφίας για το πώς να ζούμε μαζί καλά. Η ηγεσία δε νοείται ως απόδοση, αλλά ως διαχείριση, μια άσκηση καθοδήγησης των άλλων προς ένα κοινό καλό. Μια τέτοια πολιτική μπορεί να ακούγεται αφελής σε μια εποχή κυνισμού. Ίσως, όμως, ο κυνισμός να έχει γίνει μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία. Η πραγματική αφέλεια έγκειται στο να πιστεύουμε ότι μπορούμε να διατηρήσουμε τη δημοκρατία, χωρίς να καλλιεργήσουμε τις ηθικές και αστικές αρετές που την καθιστούν δυνατή. Ο Αριστοτέλης κατάλαβε αυτό που πολλοί σύγχρονοι θεωρητικοί έχουν ξεχάσει, ότι η υγεία μιας κοινωνίας δεν εξαρτάται μόνο από τους νόμους ή την οικονομία της, αλλά και από τον χαρακτήρα των ανθρώπων της. Ένα καθοριστικό χαρακτηριστικό της εποχής μας είναι ότι πάρα πολλοί άνθρωποι, μορφωμένοι, για να βλέπουν τους εαυτούς τους και τους άλλους ως απομονωμένους επιλογείς, ως Homo Economicus, αισθάνονται ανίσχυροι, αδέσμευτοι και πεινασμένοι για νόημα. Κάποιοι το αναζητούν σε ταυτιστικά ή εθνικιστικά σχέδια και άλλοι στην επιτυχία της αγοράς. Αλλά, κάτω από αυτά τα αποκλίνοντα μονοπάτια κρύβεται μια κοινή λαχτάρα για σκοπό, ανήκειν και αξιοπρέπεια. Ο Αριστοτέλης μιλάει ευθέως σ’ αυτή τη λαχτάρα, προσφέροντας όχι μια τεχνοκρατική λύση ή ένα κομματικό σύνθημα, αλλά ένα ηθικό όραμα για την πολιτική ως χώρο για την ανθρώπινη άνθηση. Όπως η ιαπωνική τέχνη του kintsugi (επιδιόρθωση σπασμένων αγγείων με χρυσό), ο Αριστοτελισμός μάς διδάσκει ότι η σπασμένη πόλη του εικοστού πρώτου αιώνα έχει τη δυνατότητα να ολοκληρωθεί. Καθήκον δεν είναι να διαγράψουμε τις ρωγμές, αλλά να τις γεμίσουμε με αρετή, σκοπό και μια κοινή αντίληψη για το κοινό καλό.» Η εκπαίδευση, σε ένα αριστοτελικό μητρώο, δεν αφορά μόνο τη συσσώρευση δεξιοτήτων ή γνώσεων Σε αντίθεση με τη σύγχρονη φιλελεύθερη παράδοση, η οποία εξυψώνει την ατομική αυτονομία, ο Αριστοτέλης ξεκίνησε από μια διαφορετική υπόθεση: τα ανθρώπινα όντα δεν είναι αυτόνομες μονάδες, αλλά κοινωνικά ζώα, των οποίων η άνθηση εξαρτάται από την καλλιέργεια αρετών μέσα σε μια πολιτική κοινότητα 55 ΙΟΥΝΙΟΣ 2025 #40
RkJQdWJsaXNoZXIy ODAxNzc=