Σε εποχές μετασχηματισμού η ανάπτυξη δεν είναι, όπως κάποιοι νομίζουν, μια απλή τεχνική διαδικασία. Απαιτεί όραμα, τόλμη και ελεύθερο χώρο στην περιέργεια. του Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλου «Οι φτωχοί δεν είναι υπεύθυνοι για τη φτώχεια τους. Δεν είναι ούτε τεμπέληδες ούτε ανίκανοι. Είναι όμως θύματα της κοινωνίας και της πολιτικής που τους θέλει φτωχούς και τους συντηρεί στη φτώχεια» Μουχάμαντ Γιούνους Γιατί άραγε στις ΗΠΑ τους αποκαλούν disruptors (θορυβοποιούς ή διαλυτές ή διασπαστές); Ο Γεδεών Ρόουζ, εκδότης του γνωστού μηνιαίου περιοδικού Foreign Affairs, έχει τη δική του ερμηνεία: «Είναι οι άνθρωποι που με εμπιστοσύνη δρουν πέρα από οικογενειακά ταμπού και κοινωνικές αντιστάσεις και, μέσα από νέους συνδυασμούς οικονομικών συντελεστών, ανοίγουν νέους δρόμους», λέει. Είναι όμως λίγοι, καθ’ όσον οι ανατροπές απαιτούν και μεγάλες δόσεις τόλμης. Ίσως λοιπόν οι καλύτερες περιγραφές για τους επιχειρηματίες και το επιχειρείν από διαφορετικές οπτικές γωνίες να έγιναν από τους Καρλ Μαρξ και Γιόζεφ Σουμπέτερ - με τον τελευταίο να είναι και ο μέγας θεωρητικός της «δημιουργικής καταστροφής». Διότι αυτό που πετυχαίνουν με τις εφευρέσεις και τις καινοτομίες τους οι περίφημοι disruptors, δεν είναι τίποτε άλλο παρά «δημιουργική καταστροφή». Ωστόσο, για να γίνει αυτή πράξη και να μπορέσει έτσι να εμπνεύσει κάποιους εγχώριους «ανατροπείς» κεκτημένων, απαιτείται όραμα. Αυτό δηλαδή που λείπει παντελώς στη χώρα μας. Είναι απλός σαδισμός δήθεν φιλελεύθεροι πολιτικοί να υπόσχονται ακόμα θέσεις στο Δημόσιο, όταν το τελευταίο αδυνατεί να αποδεχθεί στοιχειώδεις εκσυγχρονισμούς. Την ώρα που χιλιάδες ταλαντούχοι νέοι ρίχνουν μαύρη πέτρα πίσω τους, η μη αναγωγή του οράματος της υπεύθυνης κοινωνίας του επιχειρείν σε βασικό όπλο συνολικής μεταρρύθμισης στην Ελλάδα δεν είναι απλό λάθος ή παράλειψη αλλά κάτι πολύ χειρότερο. Πρόκειται για πνευματική διαστροφή. Πριν από αρκετά χρόνια είχα την ευκαιρία να συνομιλήσω στην Αθήνα με τον νομπελίστα της Ειρήνης για το 2006, Μουχάμαντ Γιούνους, τον εφευρέτη των μικροπιστώσεων. Μεταφέρω τα λόγια του, που δεν ξεχνιούνται όταν κάποιος θέλει να καταλάβει την πραγματικότητα: «Οι φτωχοί δεν είναι υπεύθυνοι για τη φτώχεια τους. Δεν είναι ούτε τεμπέληδες ούτε ανίκανοι. Είναι όμως θύματα της κοινωνίας και της πολιτικής που τους θέλει φτωχούς και τους συντηρεί στην φτώχεια. Αν όμως προσέφερε στον καθένα την ευκαιρία να γίνει επιχειρηματίας, ένα ολόκληρο πολιτικο-κοινωνικό σκηνικό θα άλλαζε. Πέρα από κάθε ντετερμινισμό, κανείς δεν γεννιέται επιχειρηματίας· γίνεται. Ωστόσο, αυτό μπορεί να συμβεί μόνον αν τους το επιτρέπει το σύστημα μέσα στο οποίο εξελίσσονται οι άνθρωποι. Το πραγματικό επιχειρείν, που απέχει πολύ από του να είναι απλή συσσώρευση πλούτου, είναι πριν απ’ όλα φιλοσοφική επιλογή». Αυτά τόνιζε ένας άνθρωπος από το Μπαγκλαντές ο οποίος δικαίως μπορεί να υπερηφανεύεται ότι, με το σύστημά του, έβγαλε από τη μιζέρια περισσότερα από 2 εκατομμύρια άτομα, κυρίως γυναίκες. Ο κόσμος αυτός ξέφυγε από τη μέγγενη της φτώχειας και του εθισμού σε αυτήν, γιατί είχε την θέληση και τη δίψα να επιχειρήσει. Είχε το θάρρος και το όραμα να αναλάβει κινδύνους και να μην περιμένει κάποιους «μάγους» και «σωτήρες» να του βρουν μια θέση στο Δημόσιο και να τον συντηρούν με δανεικό χρήμα. «Ε πιχειρηματίας δεν είναι μόνον αυτός που δημιουργεί και εμπορεύεται αγαθά. Είναι επίσης και ο άνθρωπος που ανοίγει δρόμους στις ιδέες και τις πρωτοβουλίες, που ανανεώνει διαδικασίες και που τελικά αρνείται να υποτάξει το πνεύμα του στη συνήθεια», έγραψε πριν από 300 χρόνια ο Ριχάρδος Καντιγιόν (1686-1739). Κάποια χρόνια αργότερα, ο επίσης Γάλλος οικονομολόγος Ιωάννης-Βαπτιστής Σαίη, εμπνευσμένος από τη θεωρία του Καντιγιόν, έγραφε στο περίφημο Δοκίμιο για τη φύση του εμπόρου: «Επιχειρηματίας είναι κάθε άνθρωπος που αφήνει ελεύθερο χώρο στην περιέργειά του». Όμως, απελευθερωμένη περιέργεια σημαίνει συνολική άρνηση της ακινησίας, της αστάθειας και του φόβου που καλλιεργούν οι «μάστορες της εξουσίας». Η επιχειρηματικότητα, λοιπόν, είναι όραμα. Και οι δήθεν πραγματιστές και ρεαλιστές που χαμογελούν ειρωνικά όταν ακούν τη λέξη, άλλα έχουν κατά νουν - και σίγουρα όχι πολύ καλά για την ανάπτυξη μιας οικονομίας και την πρόοδο μιας κοινωνίας. Ας το έχουν αυτό υπόψη τους κάποιοι όψιμοι «μεταρρυθμιστές». Η δύναμη της τόλμης και της περιέργειας C M Y CM MY CY CMY K 62 #30 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023 άποψη
RkJQdWJsaXNoZXIy ODAxNzc=